KINEMATOGRAFIJA

KINEMATOGRAFIJA, opći, zaokruženi pojam (nastao iz naziva izuma braće Lumière, — cinématographe) složenoga proizvodnog procesa stvaranja filma, poslovne prakse njegove eksploatacije i niza pratećih procedura; nekada, ponegdje još i danas, pojam kinematografija opsegom se poistovjećivao (ili bio dijelom sadržaja) s pojmom film, danas uvriježenim prvenstveno za pojedinačno film. djelo, te za umjetnost filma. U proizvodnom smislu K. je reprodukcijska cjelina i jedinstven organizacijski sustav niza ustanova i organizacija na putu od film. stvaraoca do film. gledaoca. Čine je 3 osnovne djelatnosti a) proizvodnja filmova; b) distribucija ili promet; c) prikazivačka djelatnost (prikazivalaštvo). Međutim, uz svaku od ovih osnovnih djelatnosti postoji i niz pratećih aktivnosti — od sustava školovanja stručnih kadrova do stručnih i sindikalnih organizacija osnovanih s namjerom da se suočavaju s raznolikim zahtjevima koji proizlaze iz mnogostrukih pogleda na film i njegovu složenu ulogu u društvu. Uvjetno se može govoriti o više paralelnih kinematografija: profesionalnoj i neprofesionalnoj ili amaterskoj, odn. dominantnoj i alternativnoj; unutar profesionalne, o komercijalnoj i nekomercijalnoj, te s obzirom na namjenu filmova, o umjetničkoj, obrazovnoj, propagandnoj itd.; s obzirom na format film. vrpce, o standardnoj i substandardnoj; s obzirom na drž. i nacionalne okvire, o nacionalnima pa i regionalnima. Pojedini tipovi kinematografija imaju niz specifičnosti, a vrlo su izražene posebnosti obrazovne kinematografije. Filmu koji se, u službi odgoja i obrazovanja, proizvodi u okviru dr. infrastruktura, drugačije se pristupa no komerc. filmu, snima se s pomoću drugačijih metoda, distribuira se na drugi način i nastaje na drugim područjima službene odgovornosti. Unatoč tome, i obrazovna kinematografija višestruko je povezana s kinemat. cjelinom.

Fizionomiju i razvijenost određene nacionalne kinematografije, uz stvaralački potencijal i kult. tradicije, uvjetuju ekon., soc., polit. i zakonodavni činioci konkretne društv. sredine. No, bez obzira na moguće različitosti, u osnovi se može govoriti o jednakom modelu kinematografije koji egzistira u velikom broju zemalja.

Proces od ideje do dovršenog filma odvija se u sloju kinematografije koji zovemo proizvodnjom filmova, a unutar njega zamjećujemo 3 uža sloja: 1) film. autori i autorski suradnici, samostalni (organizirani u vlastite autorske i sindikalne organizacije) ili u okviru proizvodnih poduzeća i ustanova; 2) producentura u producentskim organizacijama ili poduzećima za proizvodnju filmova, gdje se prikupljaju financ. sredstva, dramaturški i organizacijski priprema i obavlja snimanje filmova; 3) tehn. baza, koja tehnološki obrađuje filmove (studiji, scenska oprema, snim. i rasvjetni »park«, laboratoriji i sl.). U tome složenom načinu proizvodnje filma važnu ulogu ima industrija koja proizvodi sirovine i opremu potrebne film. industriji.

Drugi sloj kinematografije jest promet ili distribucija filmova, što uključuje otkupljivanje filmova od producenata i posuđivanje kinematografima. Distribucija kao »veletrgovina« kinematografije utječe na proizvodnju filmova i na razvoj mreže kinematografa. Distribucije ili posudionice uskih (16mm) filmova zovu se još i filmoteke. I distributeri imaju svoje stručne i poslovne organizacije koje na širem planu brinu o unapređivanju distribucije filmova i zaštiti interesa distributerâ. U djelatnost stavljanja filmova u promet spadaju i cenzura, filmska propaganda, sajmovi filmova i sl.

Treći sloj kinematografije jest prikazivačka djelatnost (prikazivalaštvo), koja mrežom kinematografa predstavlja osnovnu infrastrukturu kinematografije, njezinu prodajnu mrežu, mjesto susreta s film. publikom te mjesto umj. i komerc. vrednovanja filma. U okviru kinoprikazivačke djelatnosti, osim niza tipova kinematografa djeluju i specifične organizacije (tribine i klubovi) koje promišljenim prikazivanjem filmova populariziraju film. umjetnost.

Iako su proizvodnja, distribucija i prikazivanje filmova 3 međusobno povezane djelatnosti, među njima često postoje izraženi antagonizmi zbog suprotnih komerc. interesa.

Gotovo svaka kinematografija ima niz organizacija i manifestacija koje se bave populariziranjem i vrednovanjem film. djela: od film. kritike i publicistike, film. manifestacijâ (festivalâ i revijâ), specijalnih nacionalnih nagrada do niza film. tribina i klubova. Sastavni dio kinematografije jest i školovanje kadrova, od povremenih film. škola do film. akademija. Razvoj kinematografije u znatnoj mjeri ovisi o kvaliteti film. zakonodavstva, raznih kodeksa, standarda i dr. normativnih dokumenata. Djelovanje kinematografije kao cjeline u znatnoj mjeri unapređuju stručne, sindikalne i druge društv. organizacije u kinematografiji (autorske, pojedinih struka, producenata, distributera, prikazivača, kinoteka, film. škola, kritičara, amatera i sl.), od nacionalne do međunar. razine. Važan dio kinematografije, osobito za proučavanje njezine povijesti i edukaciju mladih stvaralaca, jesu kinoteke odn. filmski arhivi koji u svojim fondovima čuvaju baštinu određene kinematografije i brinu o njezinoj prezentaciji (→ distribucija; film; kinematograf; prikazivanje filma; proizvodnja, filmska).