MOMAK IZ SUSJEDSTVA

MOMAK IZ SUSJEDSTVA (prema engl. Boy Next Door i njem. Junge von Nebenan), naziv za tip u → sustavu zvijezdâ (prema tipologiji E. Patalasa). Odnosi se na lik mlađeg muškarca (većinom 25-30 godina), uglavnom iz srednje klase, koji se često susreće u svakodnevnom životu (»do vas«, »u susjedstvu«, kao »čovjek iz naroda«). Ponekad je prividno potpuno uklopljen u životnu rutinu, anoniman zbog povučenosti i nenametljivosti ili neobvezan zbog neformalna ponašanja, prividne površnosti i prevelike nonšalantnosti, no u kritičnim trenucima i moralnim dilemama pokazuje neočekivanu principijelnost, konstruktivnost i upornost, odlike koje mu nerijetko pomažu da se izdvoji iz mnoštva i postigne natprosječan uspjeh. M. se javlja sredinom 30-ih godina, osobito zamjetljivo u am. kinematografiji: kao odraz New Deala predsjednika F. D. Roosevelta iz 1933, odn. kao izraz vraćanja vjere u »američki način života«, elementarne principe demokracije i tradic. moralna načela, uvjerenja da svaki građanin svoj materijalni i društv. položaj može promijeniti radom i čestitošću — vjerovanja koja su bila pokolebana velikom ekon. krizom iz 1929. Zbog toga M. predstavlja suprotnost produktu depresije — tipu → dobroga lošeg momka (privlačniji je, optimističniji, javlja se u filmovima većinom sa sretnim svršetkom /često i u komedijama/), a razlikuje se i od sve nesuvremenijega → latinskog ljubavnika (običnijeg je izgleda, lišen ezoteričnijih odlika). Podsjećajući pojavno na tipičnije modele ponašanja, zbog realist. dimenzije glume, predočena društv. statusa, odijevanja i ophodnje te odgovarajućih sižeja, tip se usporedo javlja i brzo rasprostranjuje i u dr. kinematografijama. Postavši film. reprezentantom privlačne osobe iz svakodnevnog života, prvi put u povijesti star-sistema afirmira tip »običnog junaka« (kojem je ženski pandan → dobra prijateljica), antiheroja (kakav je ranije postojao samo u stiliziranoj nij. komediji) čije izuzetne karakterne i djelatne odlike mogu doći do izražaja i u dramatičnim okolnostima, npr. u ratu, u presudnim soc. i polit. previranjima (prerastajući nerijetko u → čovjeka od akcije), pa zbog toga — osim općeg prihvaćanja od publike — često dobiva i podršku establishmenta (jer je izrazito podoban za propagandne svrhe).

Prvi poznati predstavnici tipa u SAD bili su Clark Gable, Gary Cooper, James Stewart (svi, među ostalim, u komedijama F. Capre), Spencer Tracy, Cary Grant, Henry Fonda (ponekad i u pesimističnijim verzijama ishoda djelovanja tipa) i Fred Astaire (u muz. komedijama) — glumci koji će popularnost održati i nakon II svj. rata. U njem. kinematografiji istaknuti je predstavnik Willy Fritsch, u Francuskoj Albert Préjean i Maurice Chevalier. Četrdesetih godina javljaju se (u muz. filmovima) Bing Crosby, Frank Sinatra i Gene Kelly, zatim Joseph Cotten, Gregory Peck i Van Johnson u SAD, Gérard Philipe u Francuskoj, a 50-ih u SAD Rock Hudson i Jack Lemmon te nešto stariji William Holden, u čijim se ulogama iz tog razdoblja (osobito u režiji B. Wildera) javlja nova dimenzija tipa — sklonost pogreškama pa i moralna labilnost (svojstva koja unekoliko mijenjaju njegove osnovne značajke). U Italiji je najznačajniji predstavnik tipa (dijelom svojih uloga) Marcello Mastroianni a u SAD nakon 1960. reprezentiraju ga (dijelom svojih filmova) Steve McQueen, George Segal, Jack Nicholson, Dustin Hoffman, Robert De Niro, Richard Dreyfuss, John Travolta (u muz. filmovima) i dr., u Vel. Britaniji Michael York a u Francuskoj Gérard Depardieu, Patrick Dewaëre, Jacques Dutronc, Philippe Léotard i Victor Lanoux.

Značajke tipa zamjetljive su i kod nekih najpopularnijih glumaca jugosl. kinematografije, osobito od sredine 50-ih godina (u filmovima ratne i suvremene tematike): npr. Antuna Vrdoljaka, Borisa Dvornika, Ljubiše Samardžića i Ivice Vidovića, a u pojedinim ulogama i Rade Šerbedžije, Dragana Nikolića i dr.

LIT.: E. Patalas, Sozialgeschichte der Stars, Hamburg 1963; M. Ferro, Analyse de film - analyse de société, Paris 1975; R. Dyer, Stars, London 1979.