AUTORSKA KINEMATOGRAFIJA

AUTORSKA KINEMATOGRAFIJA, vrst kinematografije u kojoj proizvodnjom, propagandom, recepcijom i strukturiranjem filmova ravna shvaćanje o filmu kao osobnom stvaralačkom iskazu autora (→ autor, filmski), pri čemu se gl. autorom smatra redatelj. Autorsku kinematografiju valja razlikovati od dr. vrstâ kinematografija, npr. od populističke koju se još gdjekad naziva i komercijalnom i industrijskom) i od ideologijski doktrinarne kinematografije. U prvoj su strukturiranje i recepcija filmova određeni žanrovskim sustavom i → sustavom zvijezdâ, a proizvodnjom filma vlada producentstvo i scenarizam te se drži da se u filmu očituju prvenstveno ti elementi, a manje redateljeva osobnost. U drugoj se filmovi shvaćaju prvenstveno kao iskaz deklarativne ideologije, a birokratiziranost organizacije kinematografije osigurava poštivanje ideol. zahtjevâ.

Ideja o autorskoj kinematografiji programski je uobličena u časopisu »Cahiers du Cinéma« (→ f. truffaut) kao reakcija na postojeće kinemat. prilike u Francuskoj: proizvodnjom su vladali producenti, filmovi su se snimali pretežno u studijima, na vrlo standardiziran način, a velik njihov dio svodio se na adaptacije knjiž. i dramskih djela i bio je po tome vrednovan (takve su filmove nazivali filmovima adaptacije). Nasuprot takvoj kinematografiji istaknuta je politika autorâ (politique des auteurs), prema kojoj su filmovi prvenstveno osobni iskaz redatelja (pri čemu su knjiž. djelo i scenarij smatrani tek drugorazrednim predloškom i pomagalom); trebalo je da proizvodnja bude podređena redateljevim stvaralačkim namjerama i da mu omogući najveću operativnu i stvaralačku slobodu. Od gledateljstva i kritike zahtijevalo se da se prvenstveno usredotoče na autorov osobni stil i svjetonazor (→ autorska kritika). Pojavom → novog vala, a s njim u svezi i novih oblika proizvodnje i prikazivanja filmova (→ umjetničko kino) autorska kinematografija postala je prevladavajućim oblikom kinemat. organizacije u Francuskoj.

U Jugoslaviji se zahtjev za autorskom kinematografijom javio potkraj 50-ih i poč. 60-ih godina među film. kritičarima. Tek donekle pod utjecajem Francuza, u nas se ideja autorske kinematografije javila kao reakcija na ideologijski doktrinaran tip kinematografije i na neelastičnu birokratiziranost kinemat. djelatnosti. U skladu sa suvremenim privrednim i društv. promjenama, a i pod utjecajem ideja o autorskom filmu, sredinom 60-ih godina promijenio se način financiranja filmova: novac nije davan producentima, nego se putem društv. komisija Fonda za kinematografiju izravno dodjeljivao autorskim projektima. Javio se, također, niz malih proizvodnih poduzeća (tako FAS, CFRZ) koja su poticala jačanje autorske kinematografije.

U 60-im i 70-im godinama promjene su zahvatile većinu svjetskih kinematografija, tako da je autorska kinematografija danas čest oblik kinemat. organiziranja. Redatelju je dan razmjerno povlašteniji položaj u proizvodnji, propagandi i u gledalačkom i kritičkom primanju filmova.

Međutim, premda je reprezentativna kinematografija pretežno autorska, postoje nereprezentativna područja, proizvodnje, distribucije i prikazivanja (serijski zab. filmovi, reklamni filmovi, pornografski filmovi i dr.) u kojima autor ne dominira. Redateljeva operativna i stvaralačka sloboda može biti ograničena i u sklopu reprezentativne kinematografije te autori zato katkad posežu za altern. oblicima kinemat. djelatnosti (→ alternativna kinematografija) kako bi osigurali veću autorsku slobodu iskaza i rada.

LIT.: J. Monaco, American Film Now, New York 1979.