MORIN, Edgar

MORIN, Edgar, franc. sociolog, antropolog i teoretičar filma (Pariz, 8. VII 1921). Suradnik Centre National de la Recherche Scientifique, direktor revije »Arguments«. Pisac studija Čovjek i smrt (L'homme et la mort, 1951) i Duh vremena (L'esprit du temps, 1962), bavio se teorijom i sociologijom masovnih medija; o filmu je napisao psihosociol. studiju Starovi (Les stars, 1957) i fenomenološki orijentiranu antropološko-filoz. knjigu Film ili čovjek iz mašte (Le cinéma ou l'homme imaginaire, 1956), na kojoj se zasnivaju njegova teorijska shvaćanja medija. Objektivno oko kamere nastalo je da bi »hvatalo« i reproduciralo stvarnost raščlanjivanjem pokreta — kinematograf, ali već u svojim prvim godinama pretvorilo se u predstavu — film. Osnovna osobina koja taj preokret dopušta jest mogućnost prikazivanja prisustva bića i stvari koji su odsutni, tj. uspomena. Materijalna fotogr. slika dobiva duhovno svojstvo koje omogućuje čovjekovo emocionalno angažiranje; to je svojstvo dvojnika, »slike-utvare čovjeka«, koji nastaje na čulnoj registraciji ali se razvija u imaginarnome; dakle, fotografija je fiz. slika s psih. odlikama: ona »ima dušu«. Fotogeničnost, složeno i jedinstveno svojstvo sjenke, odraza i dvojnika, koje dopušta afektivnim snagama mentalne slike da se učvrste u slici što proizlazi iz fotogr. reprodukcije, vodi stalnim preobražajima svijeta. To nam se predstavlja kao sustav svudaprisutnosti, svojevrsni animizam, jedinstvo mikrokozmosa i makrokozmosa, antropokozmomorfizam, magijska vizija svijeta zasnovana na gledateljevoj projekciji-identifikaciji, osobitome afektivnom sudjelovanju u kojem se slika fotografirane stvarnosti pojavljuje kao obezvrijeđena stvarnost čovjeka čija je afektivnost preuveličana, pa su tako moguća krajnje subjektivna stanja. Ona se prikazuju kao magija zasnovana na film. tehnici, triku, fotogr. udvojenju, što pojačava objektivni karakter film. prikaza dodavanjem subjektivnog života uz pomoć »snivanja u budnom stanju« i arhajske vizije svijeta primitivnog čovjeka; takva situacija kvazihalucinantnog dvojstva naziva se estetskim doživljajem. To jedinstvo psihe u rađanju, potaklo iz totalnosti kretanja, istovremeno se otvara i prema racionalnosti i afektivnosti, i prema subjektivnosti i objektivnosti, koje se dijalektički pretvaraju u objektivno-subjektivni, racionalno-afektivni sistem, gdje »produbljivanje i upotreba afektivne snage slika prelaze u logos«.

Kao sociolog i antropolog živo zainteresiran za film, M. je svoje poglede na medij pokušao provjeriti i u praksi — kao koautor (sa → J. Rouchom) filma Kronika jednog ljeta (Chroniqe d'un été, 1961), koji je znatno utjecao na razvitak dokum. struje cinéma vérité (→ film-istina), a u kojem se i sâm pojavljuje kao jedan od poticajnih intervjuera.