SPOTTISWOODE, Raymond

SPOTTISWOODE, Raymond, brit. teoretičar, producent i teh. stručnjak (Bath, 1913 — 18. VIII 1970). Isprva radi sa J. Griersonom i u Hollywoodu (za MGM); za vrijeme II svj. rata producent je kan. ratnih filmova i teh. supervizor u → National Film Board of Canada; 1958. postaje direktor londonskog Film Centrea. Predavao na brit. i am. univerzitetima; u 50-im godinama surađivao na istraživanjima trodimenzionalnog filma, iz čega je proizišla suradnja u zborniku Teorija stereoskopskog prijenosa (Theory of Stereoscopic Transmission, 1953), koji ga je — kao i vlastita knjiga Film i njegove tehnike (Film and Its Techniques, 1951 — proslavio kao stručnjaka za teh. aspekte medija. Za razliku od većine teoretičara u 30-im godinama (koji su najčešće povlađivali Pudovkinovim učenjima o montaži), nastavlja i proširuje Arnheimove ideje o nužnosti proučavanja filma s psihol. stajališta i kao rezultata ograničenja karakterističnih za izvjesne oblike predočavanja stvarnosti, ali uglavnom shvaćenih sa stajališta red. posla i svedenih na konvencionalne teh. aspekte, nadmašujući uzor po sistematičnosti i po pretjeranom hijerarhiziranju stvaralačkih postupaka. Film počiva na uspostavljanju razlike između dojma koji stvara film. slika i dojma stvarnosti; ovaj kriterij omogućuje razlikovanje čitave skale medijskih oblika, od kojih je prostoj reprodukciji najbliža foto-drama (photoplay), a od nje su najdalji imagistički (»koji se služi vizualnim paralelizmom i simbolikom kao glavnim montažnim sredstvima i kao alternativom govornoj riječi«) i dokumentarni film (»koji je po predmetu i postupku dramatizirani prikaz čovjekovih veza s njegovim institucionalnim životom — industrijskim, društvenim ili političkim, a po tehnici je potčinjavanje forme sadržaju«). Film se može promatrati analitički, kao struktura, i sintetički, kao efekt na gledaoca; analitički, on se sastoji od slike i zvuka koji se manifestiraju kao činioci razlikovanja (→ prikazivanje, filmsko), detaljno pobrojeni i proučeni optički elementi — kamera, okvir slike, boja, plosnatost, kretanja kamere, frekvencija snimanja, distorzija slike, dvostruka ekspozicija i oštrina, te kao zvučni činioci — šum, govor, muzika (koji se mogu upotrijebiti realistički, objektivno i paralelno sa slikom ili obrnuto); sintezu omogućuje montaža: njeno osnovno sredstvo, rez, omogućuje diskontinuirano prikazivanje stvarnosti po načelima inferencije ili asocijacije, pružajući prizoru dublji smisao kao rezultat sukoba ili implikacije (postoje ritmička, primarna, simultana, sekundarna, implikativna i ideološka montaža /pored činilaca suprotnih montaži/). Totalni film je dijalektičko jedinstvo: »Afektivni je ton rezultat uzajamnog djelovanja dvaju nezavisnih činilaca, sadržaja i montažnog tona, ali svaki od njih može djelovati i sam, u odsutnosti onoga drugog« (Filmska gramatika — A Grammar of the Film, 1934).