ŠKANATA, Krsto

ŠKANATA, Krsto, redatelj i scenarist (Tivat, 12. I 1924). U NOB-i od 1943. Završio film. tehnikum. Film. karijeru otpočinje u beogradskom Zastava filmu; režira od 1954 (Spasonosne kapi). Već drugim filmom U senci magije (1955, I nagrada na festivalu dokum. filma u Sarajevu), u kojem propagiranje doprinosa vojske prosvjećivanju naroda pretvara u autentični dokument o jednom svijetu duboke zaostalosti, započinje uzlazni put »filmova istine« u sâm vrh jugosl. dokumentaristike. U vrijeme procvata autorskog filma u nas, Š. — neposredno nakon filmova iz 1963, Izveštaj iz sela Zavoj o velikoj poplavi i Tamo gdje prestaje zakon o ropskom životu žene u zaostalim krajevima — u okviru tzv. Beogradske škole dokumentarnog filma u nizu realizira (za poduzeće Dunav film) svoja najbolja ostvarenja: Prvi padež -čovek (1964, I nagrada za film i II nagrada za režiju na festivalu u Beogradu, nagrađivan u Oberhausenu), idilični zapis iz školske klupe o veličini i gordosti ljudskog bića, kroz priču o rudaru koji se potuca s protezom na radu izgubljene ruke; Uljez (1965, Srebrni golub u Leipzigu) o divovskom bageru koji simbolizira prodor napretka u zaostalost Kosmeta; Odričem se sveta (1965, I nagrada u Beogradu) o životu monahinjâ, posebno o pripremama djevojke za zavjet odricanja od uloge žene i majke; Ratnice, voljno! (1966, Oktobarska nagrada grada Beograda, I nagrada i nagrada za scenarij na festivalu u Beogradu, nagrađivan u Oberhausenu) o tragici borca sukobljenog s ideologijom za koju se borio, kao povod preispitivanja evolucije jednog društva nakon 2 decenija; Nostalgija vampira (1968, Zlatna medalja »Beograd« na festivalu u Beogradu), svojevrsno dramatično sučeljavanje povratnika privučenog nostalgijom i sumještana koji ga optužuju za kolaboraciju. Osjećajući potrebu da se iskaže i u duljoj formi, karijeru nastavlja sa 2 dugometr. filma koji mu donose i izvjesne nevolje (u nekim dijelovima zemlje bilo je zabranjeno prikazivanje): Teroristi (1970, Zlatna medalja »Beograd« na festivalu u Beogradu), pokušaj razotkrivanja korijenâ nasilja čije su tragične posljedice žrtve bombaškog napada ustaškog terorista u beogradskom kinu; 12 meseci zime (1983 /snimljen 1971/, Grand Prix u Beogradu /ex aequo/) o porukama generacije žrtava, suučesnika i suvremenika staljinizma. Od njegovih oko 50 dokum. filmova (kojima je najčešće i scenarist) ističu se još: Veliko stoleće (1958), pregled borbî radničke klase do sredine XX st.; Komunisti Jugoslavije (1975, Zlatna medalja »Beograd« na festivalu u Beogradu); Tito (1977) s tekstom V. Raspora; Josip Broz Tito (1980); Sedmojulske zvezde (1986) o nar. ustanku u Srbiji 1941; Moševac (1988) o nasilju u tom selu; Hvala na slobodi (1988, Grand Prix u Beogradu), lament nad represalijama u Vevčanima. Autor je i niza propagandnih i namjenskih filmova, te film. reportaža. Dobio je niz priznanja, među kojima rep. nagradu SR Crne Gore 13. jul.

Autentični dokumentarist koji je ljudsku dramu svakodnevnog življenja znao otkriti i ozračiti svojevrsnom, iracionalnom poetičnošću, S. je jedan od rijetkih jugosl. sineasta posvećenih isključivo dokum. filmu; po franc. filmskom publicistu L. Marcorellesu (Elementi za jedan novi film, Pariz 1970), ostvario je domete ravne onima → J. Roucha i → R. Leacocka.

Ostali važniji filmovi: Dug savesti (1957); Bijele žetve (1958); Za Đerdapsku branu (1960); Vežbajmo svaki dan (1969); Kolubara (1972); Ustaše (1973); Sa Ovčara i Kablara (1976); Tamnava (1981); Kopaonik (1983).