NEMEC, Jan

NEMEC, Jan, čehosl. redatelj (Prag, 2. VII 1936). Za studija na praškoj visokoj film. školi FAMU smatran je — zbog iritantne tvrdoglavosti — najgorim studentom. Nakon što je prethodno zagubljena njegova ekranizacija pripovijetke M. Hlaska Najsvetije riječi našeg života, diplomira kratkometr. filmom Zalogaj (Sousto, 1960) nagrađivanim na festivalima u Amsterdamu i Oberhausenu. S ostalim čehosl. autorima svoje generacije dijeli vjeru u neponovljivost i životnost kvaliteta koje se javljaju pri snimanju, sklonost improvizaciji i povjerenje u neprofesionalne glumce, no za razliku od većine ne nastoji sagledati stvarnost humorno i ironijski, nego polazi od filoz. metafore ili bajke. Njegova samosvojnost uočljiva je već u cjelovečernjem prvijencu Dijamanti noći (Diamenty noci, 1964) prema prozi A. Lustiga o dvojici mladića koji bježe iz tzv. marša smrti (evakuacija konclogora potkraj rata s beskrajnim pješačenjem zatvorenikâ bez hrane i vode), da bi ih na kraju počeli goniti stari Nijemci koji su krenuli u lov. Uz pomoć snimatelja J. Kučere, N. tu priču transformira u gotovo apstraktnu viziju mladih ljudi progonjenih u neprijateljskom svijetu, pa film tako oslikava u prvom redu snove i mȍre protagonistâ, koji se zatim originalnom montažom miješaju sa stvarnošću. Film O svečanosti i gostima (O slavností a hostech, 1965) jedno je od najznačajnijih djela preporoda čehosl. kinematografije iz 60-ih godina. U njemu N. do perfekcije dovodi svoje težnje prema filmu u kojem će sličnost sa stvarnošću biti nevažna. Uočljiv je utjecaj njegovih uzora J. Renoira (Izlet, 1936—40) i L. Buñuela (Anđeo uništenja, 1962), no ipak prevladava kafkijanski ugođaj zabave na kojoj domaćin primorava goste da uživaju i budu sretni, a jedinog koji to odbije (E. Schorm) progone ostali uzvanici i psi. Ta metafora o totalitarnom sistemu (koscenaristica i scenografkinja je E. Krumbachová, kraće vrijeme Němecova supruga), iako eksperimentalna u red. postupku, zainteresirala je i široku publiku. Idući film Mučenici ljubavi (Mučedníci lásky, 1967) 3 su nadrealist. i komična sna o neostvarenoj ljubavi. Iste godine u Nizozemskoj za samo 1 dan realizira kratkometr. film Majka i sin (Mutter und Sohn, nagrađen u Oberhausenu) o nastajanju faš. mentaliteta, a 1968. dugometr. dokumentarac Oratorij za Prag (Oratorium for Prague) o domovini i rodnom gradu, koji završava neposredno pred intervenciju snaga Varšavskog ugovora, da bi ga kasnije dopunio sekvencama sovj. tenkova koje tvore izrazit kontrapunkt ostalom sadržaju; film je u tom obliku prikazan samo na Zapadu. Otada N. više ne dobiva posla; tek 1974. odobreno mu je da napusti ČSSR. U zap. tržišnom modelu kinematografije ne uspijeva se snaći, pa uglavnom radi na televiziji.

Ostali važniji filmovi: Biseri na dnu (omnibus, epizoda Varalice — Podnodnici, 1965); Izrez na leđima (Le décolleté dans le dos, 1975, zapadnonjemačko-franc. koprodukcija).