LINDER, Max

LINDER, Max (pr. ime Gabriel Leuvielle), franc. glumac, redatelj i scenarist (Saint-Loubès, 16. XII 1883 —Pariz, 30. X 1925). Sa 17 godina napušta gimnaziju i upisuje se na konzervatorij u Bordeauxu. Dvije godine kasnije u Parizu pokušava glumiti u vodviljima. Pathéov redatelj L. Nonguet zapaža 1905. njegovu izražajnost i živahnost te ga angažira za gl. ulogu u filmu Život Pulcinelle. Filmom Počeci jednog klizača (L. Gasnier, 1907) posve učvršćuje svoje pozicije na filmu. Kad je popularni komičar A. Deed napustio jednu Pathéovu seriju, na njegovo mjesto uskočio je daroviti L. Već 1910. snimao je po jedan film (190-300 m) tjedno, oblikujući definitivno svoj komični lik — Maxa. Za ono doba ogromna popularnost — i izvan Francuske — omogućila mu je prihode koji su obarali sve dotadašnje rekorde. Za svoje filmove je najčešće sâm pisao scenarije a najčešće ih je i režirao. U usporedbi s dotadašnjim tipom komedije, njegova je komika bila značajna inovacija. Na osnovi vodviljskih tekstova izgradio je specifičnu vrst film. komičkog izraza bogatijeg psihol. nijansama, s vrlo razrađenim likom Maxa. Za razliku od odrpana Chaplinovog skitnice koji pripada najnižim društv. slojevima, Max je elegantno odjeveni aristokrat daleko od svakog rada, koji se — poput pravog bonvivana — kreće po otmjenim ambijentima, a jedina su mu preokupacija flertovi i ljubakanja s dopadljivim damama iz tipično građanske sredine; pojedine uspjelije epizode vezane uz Maxov lik neodoljivo podsjećaju na prozu G. de Maupassanta. Osim lepršavosti i psihol. iznijansiranosti, njegovi filmovi vješto koriste i poznate rekvizite iz već postojeće tradicije film. komedije — situacijsku komiku, komiku trika, jurnjavu i padanje, a uza sve to Max je sklon i ironiji; u tako izgrađenom svijetu on je lišen (osobito socijalnih) problema, a sve se odvija u ambijentu »dobro stojećih« slojeva. God. 1912/13. postaje najpoznatiji svjetski komičar — »kralj« film. komedije. U karijeri je snimio između 200 i 300 filmova (nemoguće je utvrditi točan broj, jer su mnogi izgubljeni).

U Linderovu opusu moguće je odrediti nekoliko faza. Iz doba kada se još oblikuju konture njegova film. lika (do 1910) najuspjeliji su filmovi Nepredviđeni susret i Max se skija L. Gasniera te Max aeronaut (Max aéronaute), Američko vjenčanje (Un mariage américain), U bombi (En bombe après l'obtention de son bachot), Max brka katove (Max est distraît) i Tko je ubojica? (Ingénieux attentat) sâmog Lindera. Naslovi iduće faze (1911-14) još više govore o tematskoj koherenciji serije, npr. njegove režije Max traži zaručnicu (Max cherche une fiancée), Max nalazi zaručnicu (Max trouve une fiancée), Max se neće ženiti (Max ne se mariera pas), Max se ženi (Max se marie), Max u krugu obitelji (Max dans sa famille), Max je ljubomoran (Max est jaloux) i dr. Nakon turneje po gl. gradovima Evrope (već kao velika međunar. zvijezda), L. odlazi u SAD gdje snima nekoliko beznačajnih filmova. Po povratku glumi u samo 1 zapaženijem ostvarenju (Mala krčma, 1919, R. Bernarda i H. Diamant-Bergera). Njegov drugi boravak u SAD mnogo je značajniji: nastaju njegova najuspješnija ostvarenja, npr. Sedam godina nesreće (Seven Years Bad Luck, 1921) i Tri mušketira (The Three-Must-Go-There, 1922). Od 1923. ponovno u Evropi, glumi u samo još 2 manje uspjela filma dr. redatelja. Njegovo samoubojstvo tumači se dvojako: po jednima, kao posljedica dolaska do vrhunca (i umjetnički i materijalno): po drugima, zbog saznanja da ga novi geniji film. komike, Ch. Chaplin i B. Keaton, zasjenjuju i u Evropi. Chaplin je još za Linderova života, a i kasnije, otvoreno isticao neosporiv utjecaj franc. komičara u nastajanju »chaplinovskog« stila. God. 1962/63. Linderova kći Maud izmontirala je film U društvu s Maxom Linderom.

LIT. : F. Manchel, Yesterday's Clowns, New York 1973.