SHERLOCK HOLMES

SHERLOCK HOLMES, gl. lik detektivskih romana i pripovijedaka engl. pisca Arlhura Conana Doylea (prvo djelo s tim likom /»Skrletna studija« — »A Study in Scarlet«/ objavljeno je 1887), detektiv aristokratskih manira, ekscentrik, ironičan, suzdržana ponašanja, s »legendarnom« kapom sa štitnicima i lulom (prema ilustracijama Sidneyja Pageta), koji komplicirane krim. slučajeve rješava zahvaljujući svom izvanrednom oštroumlju, služeći se induktivnom metodom zaključivanja i pouzdavajući se u egzaktne znanosti (u tom je smislu suprotnost detektivima iz romanâ D. Hammetta, R. Chandlera i G. Simenona), a uz asistenciju manje pronicavog »satelita« — doktora Watsona. Kao najpopularniji junak u žanru detektivskog romana na prijelazu u XX st., Sh. ubrzopostaje i junak kaz. komadâ, a već poč. stoljeća (u adaptacijama i vrlo slobodnim obradbama) brojnih filmova i serija, odn. serijala (u povodu 100. obljetnice njegova »rođenja« 1987. popisano je oko 200 filmova te oko 50 kaz. komada i dramatizacija). Prvi film (»Osujećeni Sherlock Holmes«, 1903) proizvela je u SAD kompanija Biograph, prvi serijal (12 filmova od 1 ili 2 role, većinom nesačuvanih) dan. kompanija Nordisk 1908 (redatelj Viggo Larsen, u naslovnoj ulozi Forest Holger-Madsen). Slijede 2 njem. filma iz 1910, potom britansko-franc. serija filmova od 2 role (na kojoj je navodno surađivao i Conan Doyle), pa još nekoliko franc. filmova (nakon kojih Holmesa potiskuju »lokalni« junaci → Fantômas i → Judex). Za I svj. rata počinju se učestalije snimati i cjelovečernji filmovi: u SAD 1916. William Gillette, kaz. glumac i autor komada »Sherlock Holmes« (u kome je nastupao 17 godina), tumači naslovnu ulogu u istoimenom (izgubljenom) filmu Arthura Bertheleta; prema istom komadu 1922. snimljen je »Sherlock Holmes« Alberta Parkera, s Johnom Barrymoreom u naslovnoj ulozi; u Njemačkoj 1917. »Baskervilleskog psa« ekranizira Richard Oswald; prve cjelovečernje filmove s tim junakom u Vel. Britaniji režira George Pearson (npr. »Skrletna studija«, 1914), a zanimanju za lik još više pridonosi nekoliko filmova Mauricea Elveyja iz 1922 (s Eille Norwoodom u naslovnoj ulozi), potaknutih popularnošću 3 serije s po 15 filmova od 2 role pod zajedničkim naslovom »Pustolovine Sherlocka Holmesa« (1921/22). Kasnije je u SAD Holmesa 1932 (npr. »Sherlock Holmes« Williama K. Howarda) u 2 navrata tumačio Clive Brook, a 1933. u 1 filmu Reginald Owen (prethodno Watson uz C. Brooka); poč. 30-ih godina u Vel. Britaniji igraju ga Robert Rendell i Arthur Wontner. Za posljednji »veliki val« film. popularnosti junaka zaslužna je serija am. kompanije Universal (12 filmova 1939-42), s Basilom Rathboneom kao Holmesom i Nigelom Bruceom kao Watsonom (npr. »Pustolovine Sherlocka Holmesa«, 1939, Alfreda L. Werkera). Nakon II svj. rata pojavile su se u Vel. Britaniji 2 uspjele tv-serije o Holmesu: 50-ih godina s Ronaldom Howardom, a 80-ih sa Jeremyjem Brettom. Iako Sh. u usporedbi sa suvremenijim i realističnijim junacima postupno zastarijeva, njegova knjiž., kaz., film. i tv-popularnost ipak ne jenjava (postoje 3 Muzeja Sherlocka Holmesa, kao i brojna Društva prijateljâ Sherlocka Holmesa). Nakon rata važnije filmove s tim likom realizirali su Terence Fisher (»Baskervilleski pas«, 1959, s Peterom Cushingom /u produkciji kompanije Hammer/), Billy Wilder (komedija »Privatni život Sherlocka Holmesa«, 1970, s Robertom Stephensom) i Desmond Davis (»Znak četvorice«, 1983, s Ianom Richardsonom /dio kraće serije/).