PAGNOL, Marcel

PAGNOL, Marcel, franc. književnik, scenarist, redatelj, producent i teoretičar filma (Aubagne, 28. II 1895 — Pariz, 18. IV 1974). Sin profesora, i sâm je isprva profesor engl. jezika na jugu Francuske. To zvanje napušta da bi se posvetio pisanju kaz. komada; slavu stječe 1928. komedijom Topaze, koju su 1933. ekranizirali L. Gasnier u Francuskoj i H. d'Abbadie D'Arrast u SAD (1936. i 1950. i sâm P.). Filmom se počinje baviti kao producent ekranizacijâ vlastitih drama Marius (A. Korda, 1931) i Fanny (M. Allégret, 1932) prema kojoj su snimljeni i am. filmovi Luka sedam mora (J. Whale, 1938) i Fanny (J. Logan, 1961). Režira od 1933 (Ravno u srce — Direct au coeur /sa R. Lionom/) u vlastitom studiju. Filmove najčešće snima prema vlastitim scenarijima, a na osnovu svojih ili tuđih (npr. J. Gionoa, É. Zole i A. Daudeta) dramskih i proznih djela. Ostvaruje možda najbolje primjere tzv. snimljenog kazališta (surađujući uvijek s vrsnim glumcima koje izuzetno vodi), a svojim populističkim realizmom plastično ocrtava živopisne karaktere marseilleskih predgrađa i okolice. Prvi red. uspjeh postiže filmom Angéle (1934) po Gionoovu romanu, tragičnom pričom koja se smatra njegovim najboljim ostvarenjem (s Fernandelom u gl. ulozi). Od ostalih režija izdvajaju se César (1936, treći dio trilogije koju čine još Marius i Fanny), melodrama puna grubih ali životnih karaktera, o sinu-mornaru koji se vraća s plovidbe i izaziva krizu savjesti roditelja, te Pekareva žena (La femme du boulanger, 1938), opet po Gionou, o seoskom pekaru (vrsna kreacija Raimua) koji nakon svađe sa ženom odbija peći kruh i time izaziva gužvu, s nizom pitoresknih portreta »malih ljudi«. Režirao je 20 filmova.

U teorijskim spisima zastupa mišljenje da je film vrsta ideografskog pisma koje služi za »konzerviranje« dramskih predstava; dok je nijemi, koristeći samo sliku, bio kao pismo nesavršen i nužno pribjegavao natpisima, zvučni je krajnje dovršenje tog pisma jer može bilježiti mimiku, pantomimu i govor; ipak, ako i jest umjetnost, film je — poput opere, baleta, radija i televizije — samo »niža umjetnost« koja služi kao sredstvo izražavanja (»skup tehničkih postupaka i ostalog pribora«) za »višu umjetnost« dramskog pisca (Pariška kineturgija — La cinéturgie de Paris, Pariz 1969).

Njegova četvrta supruga Jacqueline Bouvier-Pagnol je glumica i protagonistica svih njegovih filmova do 1946.

Ostali važniji filmovi — kao redatelj: Jofroi/Putovi ljubavi (Jofroi, 1934); Obnova (Regain, 1937); Schpountz/Otkucaj srca (Le schpountz, 1938); Kći kopača bunara (La fille du puisatier, 1941); Naϊs (1946); Manon s izvorâ (Manon des sources, 1952); Pisma iz mog mlina (Lettres de mon moulin, 1954); kao producent: Toni (J. Renoir, 1934).