GAUMONT, Léon

GAUMONT, Léon, franc. producent i film. izumitelj (Pariz, 10. V 1864 — Saint-Maxime, 11. VIII 1946). Sa 16 godina prekida školovanje u koledžu Saint-Barbe i postaje činovnikom. Nastavljajući obrazovanje u vrlo teškim uvjetima, osobito se zanima za astronomiju i optiku, pa već 1885. postaje jednim od vodećih trgovaca, a zatim i proizvođača fotogr. opreme. Zahvaljujući pomoći inženjera A. G. Eiffela i generalnog direktora opservatorija Mont-Blanc J. Vallota, G., s kapitalom od 200 000 franaka, osniva (1895) poduzeće Léon Gaumont et Compagnie. Svoj teh. talent pokazuje 1895. konstruirajući sa svojim suradnikom A. Decauxom kronograf (cronographe), kameru-projektor koju je razvio G. Demeny, koji ubrzo postaje jakom konkurencijom kinematografu (cinématographe) braće Lumière; njegova poslovnost i sposobnost organiziranja posebno dolaze do izražaja 1898, kada na temelju tog izuma osniva mali studio za prikazivanje i proizvodnju filmova u Buttes Chaumontu; rukovođenje prepušta svojoj tajnici i redateljici Alice Guy-Blaché. No proizvodnjom se filmova intenzivnije počinje baviti 1902, neposredno nakon propasti do tada vodećih brit. producentskih kompanija. Obnovivši studio 1905, istovremeno utemeljuje kompaniju Société des Établissements Gaumont, tada najveću u Evropi; tako uz Ch. Pathéa postaje najznačajnijim film. industrijalcem u razdoblju nij. filma. Kako je film, u prvom redu, smatrao industrijom, umjetničku film. politiku uglavnom je prepuštao svojim suradnicima A. Guy-Blaché, animatoru É. Cohlu, a poslije i redateljima kao što su L. Feuillade, J. Feyder, M. L'Herbier i L. Poirier. Već između 1899. i 1902. njegova je kompanija proizvela više od 300 filmova. Istovremeno radi na osnivanju svojih filijala u inozemstvu (Vel. Britanija, Njemačka, Rusija i SAD), kamo je i premješten jedan dio distributerskoga i producentskog dijela kompanije; 1914. kompanija je imala 52 filijale s više od 2000 zaposlenih. Međutim, istovremeno istražuje i patentira nove izume: 1902. konstruira kronofon (cronophone), zv. sistem koji sinkronizira film. sliku i zvuk s gramofonske ploče; 1912. radi na programu »govorni film« upotrebljavajući verziju kronofon; iste godine patentira svoj trobojni film, a 1918. na osnovi tog sistema snima se i prvi film u boji; 1928. poboljšava svoj zv. sistem i producent je prvoga franc. zvučnog filma Vode Nila (1929) M. Vandala i A. Berthomieua, no sistem je bio nesavršen i nije se održao.

Međutim, već 1918. G. teško podnosi konkurenciju am. filmske industrije, a 1928. njegova kompanija djelomično potpada pod am. Metro-Goldwyn-Mayer; njezin producentski dio postaje krajem 20-ih godina dijelom kompanije Gaumont-Franco-Film-Aubert, a poč. 30-ih godina potpuno propada. Naziv se održao u nekadašnjoj filijali u Vel. Britaniji — Gaumont British — do potkraj 50-ih godina, te u Société Nouvelle des Etablissements Gaumont (akr. SNEG), uz Pathé i Roissy najveću distributersku kuću u Francuskoj.