ALŽIR

ALŽIR. Alž. kinematografija nastaje u vrijeme Oslobodilačkog rata (1954—62); u tom su razdoblju postavljeni temelji film. proizvodnje, film. škole i film. arhiva. Nakon rata stvoreni su uvjeti za normalan razvoj kinematografije; to je vrijeme kad se snimaju film. novosti, osniva kinoteka, audio-vizuelni školski centar (Ben Aknoun) te stvara Nacionalno poduzeće za filmsku trgovinu i industriju (akr. ONCIC). Unatoč snažnom otporu stranih distributera, kinematografi su prešli u djelokrug države. Proizvodnja (između 3 i 8 igranih i desetak dokum. filmova godišnje, a nakon 1969. oko 10 igr. filmova godišnje) ostvaruje se ponajviše unutar ONCIC-a i televizije, ili u suradnji tih organizacija. Filmove dijelom proizvode i vojne i društv. organizacije.

Po broju tv-stanica, Alžir je prvi u Africi, a po broju tv-prijemnika drugi, iza Egipta. Po broju kino-dvorana (350 u god. 1960) Alžir je drugi u Africi; međutim, njihov je razmještaj vrlo nepovoljan, jer se u pet provincija nalazi polovica, a u ostalih dvadeset i šest druga polovica kinâ. Prikazuju se am., zapadnonjem., egip. i ind. filmovi te filmovi iz socijal. zemalja. Budući da se komune, kojima su kinematografi predani na upravu, same brinu o izdržavanju tih dvorana, prikazuju se većinom akcioni filmovi i ljubavne melodrame, što odgovara ukusu publike. Alž. kinoteka (ide u red najvećih među zemljama u razvoju, s 10 000 kopija, a od toga je 7800 kopija igr. filmova) djeluje u nekoliko gradova i stvara novu publiku većih zahtjeva; istu svrhu imaju i brojni kino-klubovi (oko 130), udruženi u Alžirsku federaciju kino-klubova.

Tematski, alžirski je film najčešće usredotočen na Oslobodilački rat kao trajno vrelo nadahnuća. U podneblju nacionalnog preporoda i nacionalne revolucije snimili su svoje filmove Ahmed Rachedi (»Narod na maršu«, 1963; »Zora prokletih«, 1965) i Mohamed Lakhdar-Hamina (»Vjetar s Auresa«, 1965); potonji, već klas. djelo alž. kinematografije, posjeduje jake tragove utjecaja V. I. Pudovkina i A. P. Dovženka te povezuje jednostavnost i snagu dokum. izraza s lirskim ugođajem. Omnibus-film »Pakao s deset godina« (autori Abderrahman Boughermouche, Gauti Bendedouche, Sid Ali Mazif, Amar Daskri i Youssef Akika) govori o patnji djece u ratu protiv kolonizatora, a film »Put« (1968) Mohameda Slima Riada o alž. internircima u franc. kažnjeničkom logoru. Suvremenim temama, posebno agrarnim problemom, u svezi s novim socijal. konceptom u agrarnoj politici zemlje bavi se vrlo radikalno novi smjer u alž. filmu — novi film (cinéma djidid). Film. autori snimaju filmove na selu, pojavljuju se neprofesionalni glumci, a život seljaka za vrijeme kolonizacije, za rata i poslije oslobođenja postaje gl. temom: nerazvijenost, obespravljenost, iskorištavanje, bijeg sa sela, industrijalizacija, položaj žene, nezaposlenost te utjecaj vjerskih poglavara i feudalne oligarhije. U tom smislu ne govori se više samo o borbi protiv kolonizatora, već se pojavljuju novi tonovi: klasna borba, svevlast veleposjednika na selu, rast nove buržoazije, jačanje birokracije; takvom tematikom zaokupljeni su filmovi različnih profila, od realist. pristupa do poetiziranog dokumenta. Visoke ocjene dobili su filmovi kao »Noua« (Abdelaziz Tolbi, 1976) te »Ugljenar« (1972) i »Nasljeđe« (1975) Mohameda Bouamarija: u »Noui« se ne prikazuje samo životni put jedne djevojke, nego se ocrtava i društv. situacija za vrijeme kolonizacije te se prikazuje kako se domaći veleposjednici udružuju sa stranim gospodarima protiv seljaštva. Tolbi je nadahnut poetikom sovj. revolucionarnog filma 20-ih godina, a njegov film pripada među vrhunska ostvarenja alž. kinematografije. O Alžiru sadašnjosti govori već spomenuti film »Ugljenar«, u kojem se dramski sukob temelji na nezaposlenosti i nasljeđu društv. odnosa koje nije ukinuo rat, o čemu govori i film »Nasljeđe« koji još jače naglašava društv. razlike; unutar toga tematskog kruga nalaze se i filmovi »Velika obitelj« (Djaffar Damardji, 1972), »Iskorijenjeni« (Lamine Merbah, 1976), »Nomadi« (1975) i »Leila i druge« (1978) Sid Ali Mazifa, »Brane«(1977) Merzaka Allouachea i »Ali u zemlji čudesa« (1978) Djouhra Abouda. Film »Kronika vrelih godina« (1975) Mohameda Lakhdar-Hamine, realiziran velikim financ. sredstvima, primjer je filma-epopeje o događajima koji prethode Oslobodilačkom ratu; široko je obuhvaćena društv. pozadina s polit, strujanjima, to je kronika o seljaku Ahmedu i o buđenju širokih nar. masa tijekom raznih etapa života pod kolonizacijom. Merzak Allouache u film. komediji »Omar Hrabri« prikazuje današnji život jednog dijela gradske omladine kojoj su daleki i Oslobodilački rat i agrarna revolucija, a duhovni joj se obzor svodi na melodramu, folklor iz kasetofona i nogometni stadion (komedije su općenito rjeđe u alž. proizvodnji kojoj ton daju djela s društv. i ratnom tematikom). Brojni film. klubovi te vrlo razvijena film. kritika ohrabruju sva istinska umj. nastojanja, zalažući se posebice za društv. angažman film. djela.

Alž. film nalazi se medu najistaknutijim afr. mladim kinematografijama, zahvaljujući pojedinim zrelim umj. ostvarenjima, zatim razgranatoj mreži raznih film. organizacija, najutjecajnijoj i najjačoj afr. kinoteci te značajnom doprinosu film. kritike.

LIT.: Younces Dadci, Algérie — Cinéma, Paris 1972: Simon Hartog (urednik), Algerian Cinéma, London 1976: J.-P. Bossard, L. Algérie vue par son cinéma, Locarno 1981.