HALAS, John

HALAS, John (pr. ime János Halász), brit. redatelj, animator, producent i teoretičar animacije madž. podrijetla (Budimpešta, 16. IV 1912). Rad na filmu započinje kao suradnik G. Pala (1928—31); anim. filmom bavi se od 1934. U Vel. Britaniju odlazi 1936. i sa suprugom Joy Batchelor (koja surađuje na svim njegovim filmovima) osniva 1940. produkciju Halas & Batchelor Cartoon Films. Prva djelatnost studija vezana je uz reklamne filmove, a tokom rata za Ministarstvo informacijâ izrađuju više namjenskih i propagandnih anim. filmova. Prvi izrazitije autorski filmovi su Priče starih žena (Old Wives' Tales, 1946) i serija Charley (1946/47, 6 epizoda). Magično platno (Magic Canvas, 1948) je eksperiment s apstraktnim oblicima. Slijedi više namjenskih filmova i serija Pjesnik i slikar (Poet and Painter, 1951, 4 epizode). U razdoblju 1951—54. H. stvara Životinjsku farmu (Animal Farm) po romanu G. Orwella, prvi dugometražni crt. film u Britaniji. Nasljedujući antropomorfnu figuraciju disneyjevske škole, film označava tematski zaokret od klas. bajke prema suvremenijim, satirično-simboličnim motivima, što je važan događaj za crt. film u Evropi. Sova i mačkica (The Owl and the Pussycat, 1952) prvi je brit. stereoskopski crt. film (3-D); lut. film The Figurehead (1953) eksperimentira sa svjetlom, polaroidnim ekranima i filterima, a Povijest filma (History of the Cinema, 1957) humoristički prikazuje razvoj »sedme umjetnosti«. Slijede serije Foo-Foo (1960, 33 epizode) i Snip i Snap (Snip and Snap, 1960, 26 epizoda) te anim. inserti za igr. film Topovi s Navaronea (J. L. Thompson, 1961).

Od 1961. do 1969. studio je realizirao oko 200 nastavnih 8mm element-filmova (serije Biologija, Znanost, Matematika itd.). J. Batchelor piše i režira srednjometražni crt. film Ruddigore (1964) po opereti W. S. Gilberta i A. S. Sullivana. Slijede serije Marsovac u Moskvi (Martian in Moscow, 1964, 12 epizoda), Razvoj života (Evolution of Life, 1964, 8 epizoda), Do Do (1964, 72 epizode), Doživljaji obitelji Carré (Les aventures de la famille Carré, 1964, 12 epizoda), Klasične bajke (Classic Fairy Tales, 1966, 6 epizoda), Usamljeni jahač (Lone Ranger, 1966/67, 37 epizoda), Britanija sada (Britain Now, 1973, dokum. serija, 3 epizode), Wilhelm Busch Album (1978, 13 epizoda) i dr.

Od brojnih kratkih crt. filmova izdvajaju se Automania 2000 (1963), Ptice, pčele i rode (Birds, Bees and Storks, 1964), Simfonijski orkestar (The Symphony Orchestra, 1964), namjenski Što je kompjutor? (What Is a Computer, 1967) i Pitanje (The Question, 1967), neki filmovi namijenjeni seksualnom odgoju u školi (Djevojčice koje odrastaju — Girls Growing Up; Majke i očevi — Mothers and Fathers, 1967), dugometražni Max i Moritz (Max and Moritz, 1978), zatim Autocesta (Autobahn, 1979), jedan od prvih crt. filmova za video-disk, itd.

Danas najstarija aktivna produkcija anim. filma u Evropi, studio Halas & Batchelor uspješno povezuje poslovnu sigurnost s povremenim izletima u eksperiment. Solidan crtač i redatelj, H. je posebnu ulogu odigrao kao pobornik primjene anim. filma na najrazličitijim društv., teh., znanstvenim, pedagoškim i dr. područjima. Važan je i njegov rad kao pisca i teoretičara animacije: Animirani film (The Animated Film, 1954), Tehnika filmske animacije (The Technique of Film Animation, 1959, dopunjeno 1978, desetak izdanja), Crtež u pokretu (Design in Motion, 1962), Slikarstvo u pokretu (Art in Movement, 1970) — sve 4 sa R. Manvellom, zatim Kompjutorska animacija (Computer Animation, 1974), Pisanje slikom (Visual Scripting, 1975), Dugometražni animirani filmovi (Feature Length Animated Films, 1976, sa B. Ederom) itd. Od 1975. vrši dužnost predsjednika → ASIFA-e.