WERTMÜLLER, Lina

WERTMÜLLER, Lina (pr. ime Arcangela Felice Assunta Wertmüller von Elgg Spanol von Braueich), tal. redateljica i scenaristica (Rim, 14. VIII 1928). Iz obitelji švicarsko-njem. podrijetla. Završivši (1951) kaz. akademiju u Rimu, asistentica redatelja i scenografkinja u kazalištu; osnovala je i vlastitu avangardnu kaz. skupinu (kratka vijeka). Nakon suradnje sa F. Fellinijem u filmu Osam i pol (1963), iste godine prema vlastitom scenariju režira Guštere (I basilischi), tematski i stilski slične Fellinijevim Dangubama (1953); od Fellinija preuzima smisao za groteskno i karikaturalno, te sklonost prema gestualnosti (često i bučnoj). Idućim filmom Ovoga puta govorimo o muškarcima — (Questa volta parliamo di uomini, 1965) postiže kritičarski uspjeh, ali i komerc. neuspjeh. Zbog toga se okreće scenaristici (npr. za A. Cayattea i F. Zeffirellija) te televiziji, za koju snima 2 glazb. tv-filma (kasnije prebačena na 35mm vrpcu) s popularnom pjevačicom R. Pavone — Rita komarac (Rita la zanzara, 1966) i Ne dirajte komarca (Non stuzzicate la zanzara, 1967); u njima otpočinje suradnju s omiljenim glumcem G. Gianinijem (11 filmova /uključujući i televizijske/). On i glumica M. Melato utjelovljuju autoričina poimanja o neuravnoteženomu tal. ljubavnom paru kroz koji se prelamaju različita pov., tradic., moralna i emocionalna iskustva, uvijek u tonu komike kojoj ne nedostaje brutalnosti i sardoničke izravnosti. Tako, Mimì metalac/Osveta prevarenog muža (Mimì metallurgico ferito nell’onore, 1972), o mentalitetu »južnjaštva« (suprotnosti Sjevera i Juga, motivi prijevare i povrede časti, mafija...), s pomodnim naglascima na seksu i politici, redateljici donosi niz nagrada (npr. u Cannesu); Ljubav i anarhija (Film d’amore e d’anarchia, ovvero stamattina alle 10 in Via dei Fiori nella nota casa di tolleranza, 1973), o deprimiranom anarhistu koji dolazi u Rim izvršiti atentat na Mussolinija, zadržava se u bordelu i na kraju postaje žrtva fašistâ, iskazuje se kao relevantan primjerak struje → političkog filma; Na moru jednog ljeta (Travolti di un insolito destino nell’azzurro mare d’agosto, 1974) priča je o tipičnoj »mezalijansi« muškarca i žena — na pustom otoku uloge pripadnice više klase i njenog sluge u potpunosti se mijenjaju. Unatoč kritikama feministkinja, film postiže velik uspjeh i u SAD, a autorici donosi kult-status. Potvrđuje ga filmom Pasqualino ljepotan (Pasqualino Settebellezze, 1975), o čovjeku koji — nakon zatvora i ludnice — dospijeva u njem. logor te pristaje na poniženja i zločin da bi preživio, koji joj donosi i angažman u Warner Brosu. Ipak, Kraj svijeta u našem uobičajenom krevetu jedne kišne noći (La fine del mondo nel nostro solito letto in una notte piena di pioggia, 1978) ne postiže očekivani uspjeh. Zanimanje za njene filmove 80-ih godina jenjava — i pored pokušaja da se okuša i u najaktualnijoj tematici (npr. Up to Date, 1989, o problemu SIDA-e). Pod pseudonimom je režirala špageti-vestern Belle Starr (The Belle Starr Story, 1968).

Njezin suprug Enrico Job je film. scenograf i kostimograf.

Ostali važniji filmovi: Sve na mjestu, ali ništa u redu (Tutto a posto e niente in ordine, 1974); O ljubavi i krvi (Fatto di sangue fra due uomini per causa di una vedova — si sospettano moventi politici, 1979); Šala sudbine (Scherzo del destino in agguato dietro l'angolo come un brigante da strada, 1983); Camorra (Un complicato intrigo di donne, vicoli e delitti/Camorra, 1985); Ljetna noć (Notte d’estate con profilo greco, occhi a mandorla e odore di basilico, 1986); Deseta zapovijed (Il decimo clandestino, 1988, tv-film prebačen na 35 mm vrpcu).