STRUKTURALNI FILM

STRUKTURALNI FILM, termin koji je uveo P. Adams Sitney, teoretičar am. nezavisnoga (»podzemnog«) filma, da bi okarakterizirao grupu am. filmskih stvaralaca koji eksperimentiraju u oblasti »apsolutno filmskog« načina izražavanja. Ova vrsta filma razlikuje se od čisto apstraktnih ostvarenja i kompjutorskih graf. kompozicija, jer uključuje i apstraktne i potpuno realist. prizore. Osnovni princip na kome se zasnivaju strukturalni filmovi jest uspostavljanje strukturalnih odnosa među datim komponentama, tako da sâma struktura djela postaje njegov sadržaj, a odnosi među komponentama nose određenu poruku.

Jedan od prvih eksperimentatora u toj domeni je austr. redatelj Peter Kubelka koji nastupa kao pripadnik am. avangardnog filma. Tri njegova filma »Adebar« (1957), »Schwechater« (1958) i »Arnulf Rainer« (1960), za koje bi se na prvi pogled reklo da su proizašli iz muz. koncepta, u suštini su ispitivanja kompleksne strukture kinemat. medija i doprinos altern. percipiranju filma (tako, mnogi smatraju da se njima »atakira« na gledaočevu percepciju).

U Americi, najznačajnija dostignuća u oblasti strukturalnog filma postigli su George Landow, Hollis Frampton, Paul Sharits i Michael Snow. »Fleming Faloon« (1963) Landowa je montažna kombinacija slike snimljene s tv-ekrana sa serijom izraza na ljudskom licu (uz korištenje 4 slike na istom ekranu). Njegov »Film in Which There Appear Sprocket Holes, Edge Lettering, Dirt Particles, etc« (1966) sâmim naslovom govori do koje mjere se autor interesira za materijal i elemente koji čine film na teh. nivou i u procesu stvaranja. »Zorns Lemma« (1970) Framptona uključuje različite dokumentarno snimljene kadrove, ali ih postavlja u aritmetički odnos prema slovima iz abecede, koja se pojavljuju na ekranu u cikličnoj strukturi. Dužine i kompozicijski odnosi među kadrovima određeni su složenim mat. putem, na čemu se zasniva i struktura još 2 Framptonova filma — »Surface Tension« (1968) i »Palindrome« (1969). Sharits gradi strukturu svojih filmova na slikarskom principu, a inspirira se i odnosima na kojima se zasnivaju budističke mandale i meditativne rozete. Tu se najbolje vidi iz filmova »T , O , U , C , H , I , N , G« (1968) i »N:0:T:H:I:N:G« (1969) u kojima koristi i crno-bijelu i kolor-fotografiju, negativ, solarizaciju, deformacije slike prilikom kopiranja, kao i deformaciju zvuka (mah. ponavljanje jedne riječi — »Destroy«), uz uvođenje slova koja obrazuju naslove filmova. Struktura ovih djela toliko je istaknuta u prvi plan, da ponavljanje njenih komponenata iritira gledaoca-slušaoca, što ima za cilj da natjera publiku na neposredno prihvaćanje ili odbacivanje filma kao cjeline.

Od ostalih strukturalnih redatelja treba istaći Tonyja Conrada koji je 1966. realizirao »The Flicker« u kojem se smjenjuju crni i bijeli (transparentni) kvadrati, kao osnovne jedinice film. strukture. Ken Jacobs je 1969. uzeo jednu staru komediju (iz 1905) i »presnimio« je svojom kamerom, stvarajući novu strukturu (10 puta dužu od originala), pri čemu je demonstrirao gotovo sve teh. mogućnosti i izražajna sredstva kinemat. medija. Ernie Gehr je ispitivao film. strukturu u sâmom toku snimanja (koristeći zum), a Stan Vanderbeek je prenio strukturalni koncept na video, kompjutor i multimedijalno izražavanje u filmovima »Film Form No. 1, and No. 2« (1970), »Symetricks« (1972) i »Computer Generation« (1973). U posljednje vrijeme koncept strukturalnoga filma javlja se u eksperimentima mnogih evr. avangardnih redatelja.