SEMBÈNE, Ousmane

SEMBÈNE, Ousmane, seneg. redatelj, scenarist i pisac (Ziginshor, 8. I 1923). Odrastao uz ujaka — erudita u francuskom i arapskom. Napustivši rodni kraj, mijenja čak 36 zanimanja: od lučkog radnika u Marseilleu do književnika. Kao sindikalist piše svoj prvi roman Crni doker (Docker noir, 1957), a u Moskvi — gdje s franc. stipendijom studira režiju u klasi M. S. Donskoja i S. A. Gerasimova — Drvene božje štapiće (Les bouts de bois de Dieu, 1960). Prvi dokum. film režira 1962, a iste godine i kratki igr. film Borom Sarret pod utjecajem tal. neorealizma, o teškom životu siromašnog kočijaša u Dakaru. God. 1966. realizira prvi cjelovečernji igr. film Crne Afrike Crna žena iz... (La Noire de...), osudu neokolonijaizma i rasizma, nagrađen u Francuskoj Nagradom »Jean Vigo« te Zlatnom Tanit na festivalu u Kartagi. Slijedi Mandatno pismo (Mandat, 1968) prema vlastitom romanu, o makinacijama domaće i strane birokracije (specijalna nagrada u Veneciji). Bog gromova (Emitaï, 1971) u dijelom dokumentarističkom stilu (s neprofesionalnim glumcima) govori o otporu crnih žena kolonijalnoj represiji franc. vojske 1942. Svoje najbolje djelo Impotencija (Xala, 1974), ponovno s naturščicima, također snima po vlastitom romanu; film je sugestivna slika dakarskih skorojevića, polit. smutljivaca, podmitljivaca i anacionalnih eksploatatora okruženih vračevima i marabutima. God. 1977. snima Otpor (Ceddo) s pričom iz XVIII st., o otporu naroda Senegala agresivnom islamu. Za svoj cjelokupni knjiž. i film. rad nagrađen je na festivalu u Moskvi 1979.

Snimajući (uz francuski) na najrasprostranjenijemu seneg. jeziku wolof, S. ne želi kopirati film. šablone ni Zapada ni Istoka, već teži svojevrsnoj »afrikanizaciji« film. stila (pritom odbacuje ideologiju tzv. négritudea, kao neostvarljiv spoj plemenske strukture i evropeizma). Najutjecajniji sineast Crne Afrike, svojim je filmovima dotaknuo i razradio brojne teme, kroz koje uvijek izbija trajni sukob plemenskoga i nacionalnoga, domovine i tuđine, patrijarhalnoga seoskog i novoga urbanog načina života. Svojim djelovanjem otkriva se kao umjetnik izrazito produhovljenoga i kritičkog stava prema manifestacijama velikih društv. promjena u Africi.

LIT.: P. S. Vieyra, Ousmane Sembène, cinéaste. Première période 1962-1971, Paris 1972.