McCAY, Winsor

McCAY, Winsor, am. crtač i animator (Spring Lake, Michigan, 1871 — New York, 1934). Prvo zaposlenje nalazi kao slikar natpisâ i kulisâ. God. 1899. radi u listu »Cincinnati Commercial Tribune« kao crtač-reporter, zatim u »Cincinnati Enquireru« objavljuje prvi strip Tales of the Jungle Imps koji mu donosi znatan uspjeh i ponude iz dr. gradova, pa 1903. prelazi u New York i u listu »Evening Telegram« objavljuje prvu stripovsku majstoriju — morbidnu fantaziju Dreams of a Rarebit Fiend. U listu »Herald« objavljuje 1905—11. remek-djelo Mali Nemo u zemlji snova (Little Nemo in Slumberland), koje se smatra jednim od najboljih stripova uopće, raskošan opus u kojemu istražuje i precizno razrađuje mogućnosti faznog razlaganja nacrtanog pokreta. Ubrzo ga privlači i crt. film, pa 1911. nastaje McCay pokreće svoje crteže (McCay Makes His Cartoons Move), crt. bajka s igr. uvodom u režiji J. S. Blacktona, poznata i pod naslovom Mali Nemo (Little Nemo). Slijedi Priča o komarcu (Story of a Mosquito, 1912), zatim slavni Gertie dinosaur (Gertie, the Trained Dinosaur, 1914), crt. film s igr. uvertirom u kojem do punog izražaja dolazi čistoća, monumentalnost i elastičnost McCayevog crteža: zamišljen kao dio živoga scenskog showa (Gertie na ekranu izvodi sve što mu McCay s bine naredi), film postiže veliku popularnost na turnejama po mnogim am. gradovima. Potapanje »Lusitanije« (The Sinking of Lusitania, 1918) prvi je McCayev crt. film izrađen na prozirnim celuloidnim listovima (što uvelike povećava kompozicijske i scenogr. mogućnosti s obzirom na veći broj detalja od kojih je prizor sačinjen), a inspiriran je stvarnim napadom jedne njem. podmornice na brit. brod »Lusitania« 1915; crno-bijela gama upotpunjena je registrom sivih međutonova, pa mobilna materija valova i dimnih oblaka i danas pruža doživljaj iznimne plastičnosti; to se ostvarenje smatra prvim remek-djelom film. animacije (McCayev rad na tom projektu trajao je 22 mjeseca). Kentauri (The Centaurs), Flipov cirkus (Flip's Circus) i Gertie na putovanju (Gertie on Tour) sačuvani su samo u fragmentima. U toku 1921. M. realizira 3 snoviđajne fantazije — Mezimac (The Pet), Vodvilj stjenicâ (Bug Vaudeville) i Leteća kuća (The Flying House) — inspirirane epizodama stripa Dreams of a Rarebit Fiend, u kojima još jednom briljiraju njegova mašta i vještina. Čuvena je svemirska sekvenca iz Leteće kuće koja po vizionarskoj snazi i izvedbenoj preciznosti podsjeća na igr. film 2001: Odiseja u svemiru (1968) S. Kubricka. S pravom proglašen prvim klasikom crt. filma, M. potpuno sam izvodi sve svoje realizacije, u rasponu od 4000 crteža za Malog Nema do 25000 za Potapanje »Lusitanije«. Povlači se kad umjetnost animacije potpuno potpada pod zakone nametnute tržištem, serijskom proizvodnjom i ekipnom podjelom rada. Finoća crteža, kompleksnost i elegancija pokreta, smisao za plastičko nijansiranje, osjećaj za kompoziciju i ritam te poseban svijet njegovih bizarnih i često »crnih« fantazmagorija, čine ga do danas jednim od najvećih i najoriginalnijih autora crt. filma i stripa.