LEONE, Sergio

LEONE, Sergio, tal. redatelj, scenarist i producent (Rim, 3. I 1929 — Rim, 30. IV 1989). Sin V. Leonea, kaz. glumca i film. redatelja nij. razdoblja. Film. karijeru otpočinje u prvoj polovici 50-ih godina kao asistent am. redatelja koji su snimali u Evropi (M. LeRoy, R. Walsh, W. Wyler, F. Zinnemann i R. Wise) te kao scenarist tal. redateljâ komerc. spektakla (npr. M. Bonnarda i G. Brignonea). Kao redatelj (a svojim je filmovima najčešće i koscenarist) debitira filmom Kolos s Rodosa (Il colosso di Rodi, 1960), pseudohist. spektaklom tipičnim za tal. produkciju 50-ih i 60-ih godina. Idući film Sodoma i Gomora (Sodom and Gomorrah, 1961), hollywoodski biblijski spektakl, korežira sa R. Aldrichem. Pod pseudonimom Bob Robertson (amerikanizirana verzija umj. imena njegova oca — Roberto Roberti) režira film Za šaku dolara (Per un pugno di dollari, 1964), prvi tzv. špageti-vestern, snimljen pod utjecajem Tjelesne straže (1961) A. Kurosawe. To djelo označuje prekretnicu u pristupu žanru vesterna, njegovu tumačenju i vrednovanju, dovodeći do granica apsurda njegove bitne odrednice: sukob dobra i zla, ritualne dvoboje, osvetu kao gl. pokretača poremećene svijesti i — pogotovo — mitologiju stranca, došljaka s osobinama i asketa i sadista u nepokolebljivoj odanosti osobnom cilju, nejasnom i njegovim partnerima i njegovim protivnicima. Nakon velikog uspjeha tog filma, L. sljedećim špageti-vesternima Za dolar više (Per qualche dollaro in più, 1965), Dobar, ružan, rđav (II buono, il brutto e il cattivo, 1966) i Bilo jednom na Divljem zapadu (C'era una volta il West, 1968) zaokružuje svoja do apstrakcije naturalistička istraživanja unutar žanra. Leoneova poetika sjedinjuje razne utjecaje — od ejzenštejnovskih montažnih rješenja do estetike Kurosawinih samurajskih filmova; iznimnu pažnju pridaje kameri i fotografiji (tu je izrazit perfekcionist), stilizaciji odjeće i scenogr. elementima; glazba E. Morriconea i glum. pojava C. Eastwooda najprepoznatljivija su obilježja njegova stvaralaštva. Nakon još jednoga komerc. uspjeha s filmom Sakrij se! (Giù la testa/Duck You Sucker!, 1971), posvećuje se producentskom radu (npr. Nobody i Indijanci, 1976, D. Damianija i Mačak, 1978, L. Comencinija). Režiji se, nakon višegodišnjih priprema, vraća 1984. filmom Bilo jednom u Americi (Once Upon a Time in America), gangsterskom epopejom o usponu i povlačenju Židovâ-gangsterâ, filmofilskim hommageom klas. gangsterskom filmu i izrazom fascinacije Amerikom, za čiju je režiju nagrađen godišnjom nagradom tal. kritike Nastri d'Argento.

LIT.: O. De Fornari, Sergio Leone, Milano 1977.