DOMINANTA

DOMINANTA, dinamička, plastična, kompozicijska ili općenito značenjska vrijednost vizualnog ili auditivnog reda koja dolazi u prvi plan gledateljeve pažnje u pojedinačnom kadru ili se montažnim povezivanjem više kadrova nameće gledatelju. Tvorac termina S. M. Ejzenštejn je dominantu zamišljao isključivo u funkciji montaže, jer je za njega pitanje samostalnog značenja izdvojenog kadra bilo »nedijalektičko«: kadar nikada nije »neelastično slovo azbuke, već mora uvijek ostati ideogram s više značenja« koji se može čitati samo kada se dovede u vezu s dr. kadrovima. Zato se po njemu »ortodoksna montaža« neizostavno zasniva na dominanti: »Dominantne oznake dva kadra postavljena jedan pokraj drugog dolaze u ovaj ili onaj suprotstavljeni međuodnos, koji rezultira ovakvim ili onakvim izražajnim efektom (...). Ova pojava obuhvaća montažno povezivanje svih intenziteta — sve impulse: od potpunog suprotstavljanja dominanti, tj. oštro kontrastne konstrukcije, do jedva primjetnih 'modulacija' od kadra do kadra; stoga sveobuhvatni primjeri sukoba moraju obuhvatiti i slučajeve potpunog odsustva sukoba« (1929). Ovako shvaćenoj dominanti Ejzenštejn je suprotstavijao gornjetonalnu montažu kao montažu koja se ne zasniva na povezivanju kadrova po pojedinačnim dominantama, već po ukupnosti »svih vibracija« što se u njemu javljaju, po »fiziološkom zbiru« svih stimulansa kao cjelini. U kasnijem razvoju teorije, poslije napuštanja isključivosti → montažne škole, došlo se do shvaćanja da dominanta ne mora biti samo montažni fenomen, već se može pojaviti i kao rezultat međusobnog povezivanja sastojaka jednoga jedinog kadra, čime se vrijednost nekog činioca ističe u odnosu na ostale, pa time postaje i dominantna u tom kadru.