LOTMAN, Jurij Mihajlovič

LOTMAN, Jurij Mihajlovič, sovj. lingvist, historičar književnosti, semiolog i teoretičar filma (Petrograd, danas Lenjingrad, 28. II 1922). Diplomirao (1950) književnost u Lenjingradu, od 1963. profesor na estonskom drž. sveučilištu u Tartuu; osnivač i organizator Tartuske strukturalističke škole, odgovorni urednik zbornika »Trudy po znakovym sistemam«. Bavio se semiologijom književnosti filma, objavio knjige Predavanja iz strukturalne poetike (Lekcii po struktural'noj poètike, 1964), Struktura umjetničkog teksta (Struktura hudožestvennogo teksta, 1970), Analiza poetskog teksta (Analiz poètičeskogo teksta, 1972) i dr. Film shvaća kao dijalektičku polifonu tvorevinu zasnovanu na »neravnopravnim stupnjevima složenosti«, koje čine znaci fotogr. ikoničkog reda što se primaju istovremeno kao dojam stvarnosti i kao uvjetnost; taj dvostruki odnos stvara semantički napon iz kojeg nastaje jezik, sustav diskretnih jedinica-kadrova koji se montažno međusobno povezuju u indiskretno jedinstvo teksta; u tom povezivanju postoje 2 tendencije: jedna uspostavlja izvjestan sustav očekivanja, druga u određenim točkama narušava taj sustav i izdvaja u tekstu »semantičke čvorove«; element film. jezika može biti bilo koja jedinica teksta (vizualno-likovna, grafička ili zvučna) koja ima alternativu, makar se ona sastojala od mogućnosti njenog neupotrebljavanja, i — prema tome — ne pojavljuje se u tekstu automatski nego je povezana sa značenjem, pri čemu se u oba slučaja »otkriva neki uhvatljiv red (ritam)« (Semiotika filma i problemi filmske estetike — Semiotika kino i problemy kinoestetiki, 1973).