ŠENGELAJA, Nikolaj Mihajlović

ŠENGELAJA, Nikolaj Mihajlovič, sovj. redatelj i scenarist (Selo Obudni, 19. VIII 1903 — Tbilisi, 4. I 1943). Otac → Eljdara Š. i → Georgija Š. Studirao u Tbilisiju; već od 1922. objavljivao poeziju. Na filmu od 1924, učenik je K. M. Mardžanišvilija, u čijoj grupi djeluje kao asistent redatelja i scenarist (npr. I. M. Perestianija). Kao redatelj debitira 1927, a svojim je projektima uvijek i (ko)scenarist. Njegovo prvo samostalno ostvarenje Eliso (Eliso, 1928), o borbi carističkog režima sa seljacima koji su zaposjeli zemlju, veliki je uspjeh tadašnje gruz. kinematografije; unatoč očitom utjecaju S. M. Ejzenštejna i V. I. Pudovkina u isticanju skupine kao gl. junaka, naglašenoj kompoziciji kadra i montaži, Š. se vizualnom dojmljivošću i folklornim koloritom nameće kao osebujni red. talent. Jednako je hvaljen i njegov prvi zv. film 26 komesara (Dvadcat’ šest’ komissarov, 1933) o tragičnim događajima u oblasti Bakua 1918, koju su neprestano zaposjedale brit. i njemačko-tur. trupe; vizualna i dramska ekstravagantnost stila je izuzetak u tadašnjemu, kreativno sve stegnutijem razdoblju sovj. kinematografije. Nakon što se izjalovila ekranizacija Šolohovljeve Uzorane ledine, temu kolektivizacije obrađuje u Zlatnoj dolini (Zolotistaja dolina, 1937) s radnjom u zap. Gruziji, oživjevši socrealist. narativne motive naglašenim red. postupkom i isticanjem gruz. folklora. Režirao je još 2 cjelovečernja filma prigodne tematike (Zavičaj — Rodina, 1940, te On će se vratiti — On eščë vernëtsja, 1943 /dovršio D. D. Antadze/), kao i srednjometražni U crnim planinama (V čërnyh gorah, 1941) o borbi jugosl. partizana protiv fašizma.

LIT.: S. Veltman, Nikolaj Šengelaja, Moskva 1939; K. Cereteli, Junost’ ekrana, Tbilisi 1965; K. Cereteli, Nikolaj Šengelaja, Moskva 1968.